اعلاميه تشكل هاى تخصصى تالابى و شبكه تشكل هاى مردم نهاد محيط زيست و منابع طبيعى كشور:

بى توجهى به چرخه هاى طبيعى و قوانين طبيعت عامل اصلى بحران هاى محيط زيستى

زهرا وصالى، ابتكار جنوب// تشکل‌های تخصصی تالابی و شبکه تشکل‌های مردم نهاد و اجتماع محور محیط زیست و منابع طبیعی کشور به مناسبت روز جهانی تالاب‌ها( ۱۳ بهمن ۱۴۰۲ ) اعلامیه‌ای منتشر کرد. تالاب‌ها زیستگاه‌های پیچیده، حساس و خاصی‌اند که ارزش‌های اکوسیستمی متنوعی دارند و در پایداری تنوع زیستی و معیشت پایدار و کیفیت و سلامت زندگی مردم بومی و محلی نقش دارند.

تالابها در حال حاضر در کشور ما وضعیت مطلوبی ندارند. کنوانسیون رامسر جهت حفاظت از این اکوسیستم‌ها ایجاد شده است و می‌طلبد که مفاد این کنوانسیون مسئولانه اجرا شود و تمامی نهادها در سه قوه، در اجرایی شدن این مفاد  و دستیابی به اهداف آن هم افزایی کنند.

 در این اعلامیه علت تمامی بحران‌های محیط زیستی از جمله خشک شدن تالاب‌ها در نقاط مختلف کشور که منجر به بحران‌های مختلف و خسارات جبران ناپذیر طبیعی و منافع ملی شده را،  کم توجهی به چرخه‌های طبیعی و آموزه‌های سازگار با قوانین طبیعت می داند.  راه غلبه بر این چالش‌ها اینگونه بیان شده که سیاست‌های کلان و برنامه‌های اجرایی متناسب با نیازها و ظرفیت‌های بوم شناسی کشور و احیای اکوسیستم‌ها بنا شود و توجه به آن حیاتی قلمداد می شود.

 تشکل‌های تالابی تاکنون نشست‌های متعددی در خصوص وضعیت تالاب‌ها و تجربیات موفق و غیر موفق و چالش‌ها و فرصت‌های انها، ترتیب داده؛ اما آنها را کافی نمی‌داند و نگرانی شدیدی  از روند افزایشی تخریب تالاب‌ها و احیای کند آنها دارد. این تشکل‌ها با شعار « حیات انسان و تالاب‌ها به هم آمیخته است» مواردی را به صورت بیانیه اعلام کرده است که  تامل برانگیز  بوده و اهتمام ویژه ای به این موارد از سوی مسئولان  مربوطه را می طلبد.

 اولین مورد اعلام شده، اشاره به مسئولیت قانونی نهادهای مختلف در امر حفاظت و احیای تالاب‌های ایران دارد و آن را وظیفه تنها یک نهاد نمی‌داند؛ بلکه ضروری می‌داند نهادهای مختلف مرتبط به صورت تعامل با یکدیگر و هم افزا ، به وظایف قانونی خود عمل نمایند.

 مورد دیگر تذکر داده شده این تشکل، این است که بایستی سیاست‌های کلان و راهبردی کشور برای حفاظت از تالاب‌های ایران و احیای آن در فرایندی جامعه محور، طبیعت محور و با مشارکت ذی نفعان و ذی حقان مورد  بازنگری و اصلاح قرار گیرد.

 مورد سوم عنوان شده شبکه تشکل‌های مردم نهاد و اجتماع محور محیط زیست و منابع طبیعی کشور، حکمرانی تقلیلگرای سامانه‌های پیچیده آبی مثل رودخانه‌ها و تالاب‌هاست که صرفاً آنها را به کمیت آب برای توزیع و مصرف سوق داده است و سبب بحران شدید آبی در حوزه‌های مختلف کشور شده است. علاوه بر آن، مباحث قانونگذاری اخیر نیز وضعیت را می‌تواند وخیم‌تر نماید که نمونه این موضوع در برنامه هفتم توسعه ملاحظه می‌شود. در این رویکرد نوعی تعرض به بدنه آبی از جمله رودخانه‌ها و تالاب‌ها به چشم می‌خورد که جهش برای تبدیل آنها به مالکیت دولتی و شرکتی ترسیم شده  که این رویکرد منجر به تخریب طبیعی و کالایی شدن عرصه‌های ملی و انحطاط روزافزون محیط زیست و اکوسیستم‌های آبی می‌گردد.

 در بخش چهارم موارد مطرح شده این تشکل، کارآمدی و ابهام در طرح‌های مدیریت و احیا، حفاظت و بهره‌برداری‌ها اشاره شده و ضرورت شناخت نقاط ضعف و قوت این طرح‌ها و اصلاح و بازنگری راهبردها و ارتقاء آنها در یک فرایند مشارکت واقعی و هم‌افزا با گروه‌های مختلف ملی و بین‌المللی تذکر داده شده است.

 بخش پنجم این بیانیه، به ضمانت تدوین و اجرایی شدن موفق برنامه‌های سیپا کنوانسیون رامسر از سوی سازمان محیط زیست در سطح ملی و با مشارکت واقعی ذی نفعان و ذی حقان توصیه شده است.

 در بخش ششم این بیانیه زمینه دسترسی آزاد اطلاعات جهت شفافیت و پیشگیری از فساد و رانت مطرح شده است.

  گزینه هفتم این بیانیه،  از ضرورت بهره‌گیری از تجارب و مشارکت حافظان تاریخی تالاب‌ها که همان جوامع بومی و محلی و عامل پایداری اکوسیستم می باشند و به عنوان کلیدی‌ترین گروه ذینفع بیان شده است. حتی از زبان و فرهنگ بومی آنها به عنوان میراث ناملموس در بهبود اکولوژی تالابی می‌توان برشمرد.

 در هشتمین نشست کنوانسیون رامسر ایجاد مرکز منطقه‌ای رامسر در مرکز و غرب آسیا به پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران و با مشارکت کشورهای منطقه پیشنهاد شد.  در بند هشتم بیانیه این تشکل، توصیه شده است که جهت بازگشت به چارچوب اصلی، اقدامات لازم صورت و ظرفیت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی به ویژه  از امکانات شبکه همکاری اعضا استفاده شود و همچنین از  پروژه‌های موفق تالابی در کشورهای عضو که منجر به بهبود وضعیت تالابها و همچنین تقویت دیپلماسی عمومی ایران در عرصه بین‌الملل می شود،  بهره گیری صورت پذیرد.

 نهمین بند این بیانیه،  به دادن تخصیص واقعی و انتقال کامل و بدون چالش حق‌آبه تالاب‌ها اشاره دارد که در صورت عدم این تخصیص‌ها و حقابه‌ها در آینده نزدیک، بحران‌هایی همچون مهاجرت و امنیت زیستی را در پی خواهیم داشت و لذا مشارکت واقعی و مسئولانه کلیه بخش‌های دست‌اندرکار مرتبط با مدیریت تالاب‌ها را می‌طلبد.

 آخرین بند این بیانیه جلوگیری از انتشار مطالب غیر موثق و شایعات آبی از جمله ابر دزدی و سایر علل خشکیدن تالاب‌ها که منجر به انحراف اصل موضوع و مشکل و سوء استفاده از منابع طبیعی کشور می‌شود، شده است.  و در این راستا، خواسته شده است که با تولید محتوای درست و علمی، علل تخریب اکوسیستم‌ها و چرخه‌های اکولوژیکی به شکل قابل درک برای عموم تشریح داده شود و آگاهی سازی مبتنی بر واقعیت صورت گیرد تا منجر به ارتقاء درک عمومی و بهبود وضعیت پهنه های آبی شود.

 پیش از آنکه یک رویای جمعی به کابوس ملی تبدیل شود بایستی از آن رویا محافظت کرد و احیا و زنده بودن تالاب‌ها رویای ما و خشکی آنها کابوس است.