چمبره اژدهای فرونشست در ایران 

زهرا وصالى /ابتكارجنوب: نشست عوامل مؤثر بر فرونشست زمین در ایران از سلسله نشست‌های تخصصی در حوزه مدیریت بحران، به همت پژوهشکده سوانح طبیعی و کرسی یونسکو در مدیریت سوانح طبیعی برگزار شد. سخنرانان این جلسه از سه دستگاه وزارت راه و شهرسازی، سازمان نقشه برداری و سازمان زمین شناسی و اکتشافات مدنی کشور بودند که بخشی از اقدامات در جهت برنامه ملی کاهش خطر حوادث و سوانح تدوین شده را، دنبال می‌کنند. فرونشست در سند راهبرد ملی مدیریت بحران کشور که توسط پژوهشکده سوانح طبیعی با همکاری نمایندگان دستگاه‌های اجرایی و اساتید دانشگاهی تدوین شده،گنجانده شده است. برنامه ملی کاهش خطر حوادث و سوانح در شورای عالی مدیریت بحران کشور در ۲۴ آذر ماه ۱۴۰۰ به تصویب شورای عالی رسید و از آن تاریخ این برنامه ملی به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ شده است. نکته جالب توجه اینست که در این برنامه ۱۴ گانه اولویت‌دار کشور، مخاطرات فرونشست زمین نیز در نظر گرفته شده است.

علاوه بر آن در برنامه ملی کاهش خطر حوادث و سوانح، ۷۰۸ اقدام برای کاهش ریسک مخاطرات ۱۴ گانه کشور تدوین شده است. ۳۱ اقدام اولویت‌دار یا حیاتی برای دستگاه‌های مختلف تعیین شده و در آن دستگاه‌هایی به عنوان دستگاه‌های مسئول، دستگاه‌های همکار و دستگاه‌های پشتیبان تعریف شده اند. محمد جواد بلورچی متخصص و فعال در حوزه مخاطرات زمین شناختی صحبت‌های خود را با بیان تاریخچه بررسی های فرونشست در ایران اینگونه آغاز کرد: در سال ۸۳ در راستای ترازیابی راه‌های کشور تغییرات تراز ارتفاعی دشت تهران بر مبنای محاسبات سازمان نقشه برداری کشور ۱.۵متر نسبت به ۹ سال قبل از آن پایین رفته بود.

 این موضوع منجر به ایجاد نخستین نقشه فرونشست زمین دشت تهران در سال ۱۳۸۴ گردید. مباحثی که در آن لحظه بسیار مهم بود این بود که کلانشهری مثل تهران با فرونشستی با نرخ ۱۷ سانتی‌متر در سال روبروست و شریان‌های اصلی گاز، نفت و بنزین،خطوط انتقال برق، کانال‌های انتقال آب، راه و راه آهن در معرض خطر بودند. وی در ادامه از تهیه نقشه نرخ فرونشست برای تهران و سایر نقاط کشور صحبت به میان آورد که در آن زمان در اختیار دستگاه‌ها قرار گرفته و اقدامات اساسی در جهت کاهش خطر در دستور کار قرار گرفته بود، اما متاسفانه این اتفاق مدیران را نگران نکرده، چون فرونشست بسیار آرام عمل می‌کند و با مرگ آبخوان همراه است و برای مدیران در مقطع زمانی مدیریت شان ملموس به حساب نمی‌آمد و همین نادیده گرفتن‌های این بحران، باعث شده است که در حال حاضر با نرخ فرونشست زیاد و مرگ آبخوانها مواجه باشیم.

وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: نباید اجازه داد که فرونشست وارد شهر ها شوند، چرا که تمام شریان ها و نه یک سازه را متأثر می سازد. یکی از نکاتی که وی در این نشست اشاره کرد این بود که طی مطالعات انجام شده علیرغم وجود فرونشست در خراسان، نرخ فرونشست در مناطق شهری خراسان پایین‌تر بود که با بررسی‌هایی که صورت گرفت متوجه شدیم که علت آن نداشتن شبکه فاضلاب در برخی مناطق شهری بود. در این مناطق وجود چاه‌های جذبی تنها اثر مناسبی که داشته است این بوده که جلوی ورود پهنه های فرونشست به شهر را گرفته اند.

وی این راه حل را برای سایر مناطق شهری مؤثر دانست و از اینکه در برخی از مناطق شهری با شتاب زدگی هرچه تمام‌تر در حال ایجاد شبکه فاضلاب اند انتقاد کرد و گفت :شبکه فاضلاب یک نقطه بحران برای فرونشست در نقاط مختلف کشور است و پیشنهاد میشود ساخت شبکه فاضلاب مقطعی باشد و بهتر است که تزریق همان آب در محل احداث شبکه فاضلاب صورت گرفته تا آبخوان تغذیه شود و جلوی پیشروی فرونشست ها گرفته شود. این کارشناس حوزه مخاطرات در ادامه افزود: در صورت ورود فرونشست به شهرها، تمام شریان‌های حیاتی شهر تحت تأثیر فرونشست‌ قرار می‌گیرند و باید حتماً به آن ها توجه شود. بلورچی در بخش دیگری از صحبت‌های خود مخاطرات حاصل از برداشت بی‌رویه آب زیر زمینی را نه تنها فرونشست بلکه نفوذ آب شور، خشک شدن دریاچه‌ها، افزایش گرد و غبار، تغییر غلظت آلاینده‌ها برشمرد و اذعان داشت: نجات دریاچه ارومیه و زاینده رود تنها و تنها از مسیر آب زیرزمینی مناطق اطراف آنها می گذرد و تا زمانی که آب زیرزمینی اطراف آنها تا حد بی رمق کردن آبخوان ها، برداشت می شود، هیچ امیدی به احیای آنها نمی‌توان داشت و پیشنهاد کرد آب انتقالی جهت احیا دریاچه را به کشاورزی بدهند و در عوض کشاورزان آبی برداشت نکنند تا به تدریج احیا آبخوان و دریاچه صورت پذیرد.

وی انتقادی نیز به ایجاد حوضچه تغذیه مصنوعی در برخی نقاط کشور برای کنترل فرونشست ها(مثلاً در کبودرآهنگ) داشت و افزود: اول اینکه پایشی در این راستا صورت نگرفته که نشان دهد این حوضچه‌های تغذیه منجر به احیا آبخوان شده اند و ثانیاً در برخی مناطق که آهک و سازندهای آنحلال پذیری نزدیک سطح زمین بوده اند، نفوذ این آب حوضچه ها منجر به فعال شدن توسعه کارست و انحلال آهکها شده و موجب توسعه فضاهای انحلالی گردیده است، چرا که در سطح اهکی که قبلاً آب نبوده و انحلال آن ها متوقف شده بود ، آب نفوذ کرده و منجر به فعال شدن توسعه کارست و انحلال های آهکی جدید شده و در نتیجه گاها موجب ایجاد فرونشست ها و فروچاله های آهکی شده است و لذا نه تنها مؤثر نبوده، بلکه تشدید کننده هم بوده است.

این کارشناس مخاطرات طبیعی در ادامه بیان داشت:نقشه فرونشست زمین و فروچاله‌های آن برای اکثر مناطق کشور تهیه شده است. اخیراً نیز با کمک ماهواره‌ها مطالعاتی صورت گرفته و پهنه‌های فرونشستی مشخص شده و نکته قابل تأمل این مطالعات این است که فرونشست در کنار دریا نیز دیده شده است.

ما ۸ سال جنگیدیم تا یک سانتی‌متر از خاک کشورمان را به کسی ندهیم اما با فرونشست زمین در کنار سواحل در حال از دست دادن کیلومترها سرزمین هستیم و اصلاً نگران آن هم نیستیم. پیشنهاد اولویت دار و ضرورت دار این کارشناس ساخت دیواره ساحلی خوزستان و دیواره ساحلی خورها جهت جلوگیری از وسعت آنهاست.

وی گفت: در برخی از مناطق دارای فرونشست ما در حال از دست دادن سرزمین هستیم و قطعاً این از دست دادن غیر قابل بازگشت اند مثل میناب، گرگان و بندر گز. در بسیاری از نقاط کشور که دچار فرونشست اند، ملاحظه شده است که بیشترین برداشت و تهی شدن آب‌های زیرزمینی تنها به خاطر کشاورزی بوده است. درست است که در برخی جاها صنایع را استقرار داده ایم که منابع آب کافی ندارند اما در نهایت میزان منابع آب که در صنعت مصرف می‌شود، ۳ درصد است. بلورچی عمده نگرانی خود را فرو ریزش‌ها و فروچاله‌های شهری عنوان کرد و افزود: این فروچاله‌ها مشکلات بیشماری را برای توسعه شهری ایجاد می‌کند مثلاً در ساخت مترو ناگهان قناتی قطع می‌شود که خشک است .

در پی بارندگی قنات آبدار می‌شود و مسیری برای عبور از تونل مترو ندارد و برای همین ایجاد فرسایش می‌کند و فرسایش باعث ایجاد فروچاله‌های بعدی می‌شود و بسیاری از فروچاله‌های شهری ناشی از اقدامات زیر سطحی در شهر است. لازمه جلوگیری از آن، این است که برای یک بار کانال‌های شریان حیاتی را برای شهرهای مان طراحی کنیم و سازه‌هامان را در آن کانال‌ها ببریم و شبکه قنات را حفظ و نگهداری کنیم. وی به سناریوهای مختلف طراحی شده برای ۱۴۲۰ مثل (خودکفایی کامل کشاورزی ، وابستگی ۴۰ درصدی کشاورزی به خارج و رتبه اول اقتصادی کشور ) اشاره نمود و خاطر نشان کرد که برای هر کدام از این‌ها میزانی از جمعیت و درآمد و سایر پیش فرض‌ها در نظر گرفته شده است. حال با توان آبی ۸۰ الی ۸۵ میلیارد مکعب در سال و برداشت ۶۸ میلیاردی از آن ها در راستای توسعه پایدار، آیا برای سیاست افزایش جمعیت تدبیری اندیشیده شده است چرا که برداشت بیش از ۶۸ میلیارد مترمکعب در سال باعث آسیب دیدن آیندگان می‌شود.

بلورچی اذعان کرد: ما مخالف افزایش جمعیت نیستیم بلکه ما پتانسیل افزایش جمعیت را نداریم و میتوانیم جمعیت ۱۵۰ میلیون نفری فقیر و گرسنه داشته باشیم، اما نمی‌توانیم یک جمعیت بالنده ۱۵۰ میلیون نفری داشته باشیم چون نه پتانسیل کشاورزی و نه پتانسیل آب را داریم و می‌توانیم تنها به عنوان وارد کننده و مصرف کننده باشیم که در این صورت این شرایط خوبی برای کشور نیست. وی در ادامه تشریح کرد :ایران در بین ۱۸۰ کشور جهان از لحاظ برخورداری از منابع آب رتبه ۵۰ ام،از لحاظ سرانه منابع آبی رتبه ۱۲۰ ام جهانی و در مصرف آب جز ۱۰ مین کشور پرمصرف جهان است و آبی که در اختیار داریم را هم تماماً در داخل مصرف می‌کنیم و واردات آب مجازی نداریم، بلکه صادر کننده آب مجازی هستیم و این صادرات آب در قالب صادرات محصولات پر آب بر در شرایطی که کشور برای هر قطره آب بایستی برنامه‌ریزی داشته باشد، مسئله بسیار مهمی است که به آن بی توجهیم. دکتر بلورچی اکتشاف منابع جدید آب تجدید پذیر و مطالعات آب زیرزمینی، جلوگیری و کاهش آلودگی آبخوان‌ها و منابع آب زیرزمینی، کنترل پدیده فرار آب از مرزهای کشور و پایش کیفیت و کمیت منابع آبی جهت مکان‌یابی صنایع بزرگ کشور را ضروری دانست و افزود: چرا برای صنایع فولاد زمانی که 1700کیلومتر نوار ساحلی داریم، این صنایع را به ایران مرکزی برده ایم.

وی راهکار مقابله با فرونشست را آبخوانداری و نه آبخیزداری عنوان کرد و اظهار داشت: چیزی که به نفع منابع آب زیرزمینی کشور است آبخوانداری است نه آبخیزداری. آبخوانداری یعنی به دنبال حفظ منابع آب زیرزمینی باشیم و هر چند دستور العمل و راهکارهای متعددی و طرح های بی شماری در سالیان اخیر مطالعه که بسیاری از راهکارها در جلسات متعدد بررسی و عنوان شده و اعتبار گرفتند و گزارش‌های طویلی از هر کدام در دسترس قرار گرفته است، اما آیا این راهکارها واقعاً عملیاتی شده‌اند! اگر عملیاتی شدند پس چرا فرونشست کنترل نشد بلکه توسعه پیدا کرده است و امروز به صورت جدی کشور را تحت تاثیر قرار داده است.

 وی صحبت خود را اینگونه پایان داد: در ۲۰ سال گذشته نشان دادیم که با مدیریت نادرست ما منابع آب را گل کردیم و صحبت سهراب را که «مردمان سر رود آب را می‌فهمند، گل نکردندش، ما نیز آب را گل نکنیم» را گوش نکردیم. دکتر معصومه آمیغ رئیس اداره ترازیابی دقیق و تداخل سنجی راداری سازمان نقشه برداری کشور سخنران بعدی این جلسه بود که در خصوص وظایف سازمان خود در راستایبرنامه ملی کاهش خطر حوادث و سوانح پرداخت.

وی رتبه ایران را در مبحث کم آبی را رتبه ۵ جهانی اعلام کرد و گفت:این کم آبی منجر به فشار بر منابع آب زیرزمینی شده است. وی افزود: فرونشست در ۹۰ درصد دشت های ممنوعه و ممنوعه بحرانی که ۷۰ درصد از دشتهای ما را شامل میشود ملاحظه شده است و حتی در دشت های آزاد هم دیده شده است. وی تهدید اصلی فرونشست در کشور را تهدید امنیت غذایی معرفی کرد چرا که در اثر فرونشست و از بین رفتن خاک، زمین های کشاورزی در حال نابودی اند و فرونشست همچنین موجب شور شدن خاکها نیز شده است و علاوه بر آن سبب بالا بردن آمار سیلاب ها شده است ، چرا که جذب و نفوذ زمین در مناطق دارای فرونشست کاهش پیدا کرده است.

رییس اداره ترازیابی افزود: تمام مخاطرات حاصل از فرونشست در ایران را شاهد هستیم مثل آسیب به شریان های حیاتی,سازه، خطوط انتقال و دکل‌های برقی و ... وی در ادامه توضیح داد: برای مدیریت پدیده فرونشست در کشور بعد از شناسایی و پایش پهنه‌های فرو نشست و تعیین نرخ آنها و علل ایجاد و اطلاع رسانی ها، باید به سوی پیشگیری و اصلاح فرایندها رفت. وی از تهیه بانک جامع فرونشست کشور با کمک تصاویر راداری و رونمایی آن در اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ خبر داد و بیان داشت که این بانک نشان داد که به جز استان گیلان، تمام مناطق کشور درگیر پدیده فرونشست هستند.

 وی بزرگترین پهنه فرونشست کشور را استان گلستان عنوان کرد و افزود تمام کلان شهر های ما با نرخ بالا دچار فرونشست اند. وی از احصا و تهیه ۲۵۴ برگه فرونشست در دشت‌هایی که درگیر فرونشست هستند،خبر داد و از بالا بودن نرخ فرونشست بیش از ۱۰ سانتی متر در سال ۲۵ درصد از ۲۵۴ منطقه، ابراز تأسف کرد و آنها را مناطق بحرانی قلمداد کرد که نیاز به توجه ویژه ای دارند. وی بالاترین نرخ فرونشست را از آن کرمان دانست که تا ۴۲ سانتی متر در سال هم در آن دیده شده است و آن را فاجعه جهانی معرفی کرد.

 به گفته وی بانک جامع فرونشست متشکل از ۲۵۴ برگه، اطلس فرونشست استانی برای ۳۰ استان، اطلس فرونشست در کلانشهرها و مراکز استانی، گزارش جامع فرونشست استان‌ها و همچنین بروز رسانی نقشه های فرونشست در اختیار مسئولان قرار گرفته است. آمیغ پی در ادامه گفت:متاسفانه ۱۶ کلانشهر دارای فرونشست در محدوده شهری و ۸۰۰ شهر در محدوده های فرونشست اند. بدترین کلانشهر درگیر، شهر اصفهان است که این شهر میراث دار فرهنگ و تاریخ کشور است و آسیب به سازه های تاریخی، بعد ملی دارد. وی در ادامه اظهار داشت: اتفاق خوب در دولت سیزدهم مصوبه عالی معماری و شهرسازی بود که هر گونه ایجاد سازه و مسکن را در مناطق دارای فرونشست منع کرده و این امر منجر به استعلام های زیادی جهت مسکن های ملی گردید تا پهنه های جدید در مناطق فرونشست قرار نگیرند. وی در انتها گفت: سازمان نقشه‌برداری در راستای سند مدیریت بحران، به شناسایی،پایش،کنترل و مدیریت مناطق فرونشست پرداخت و بانک جامع اطلاعاتی فرونشست ایران تهیه و بروز رسانی شد.

او خاطرنشان کرد : امیدوار هستیم که از این نقشه‌های فرونشست در برنامه‌های گسترش شهری، طرح فاضلاب شهری و مترو استفاده شود و گسترش پهنه‌های کشاورزی در مناطق فرونشست را شاهد نباشیم که متأسفانه شاهد این اتفاقات هستیم و نباید اینها در حد شعار بماند چرا که دیگر فرصتی نداریم. سخنران بعدی دکتر امیر شمشکی معاون مدیر کل بررسی مخاطرات زمین شناسی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، در ابتدا به عوامل مؤثر بر فرونشست، پرداخت.

 وی به صورت تخصصی فرونشست را مورد واکاوی قرار داد و گفت:فرونشست یا در اثر برداشت منابع نفتی و یا گازی و یا در اثر معدنکاری و یا در اثر انحلال سنگ‌های آهکی و یا در اثر برداشت سیال از رسوبات تراکم پذیر ایجاد می‌شود. عامل اصلی ایجاد در کشور ما برداشت سیال از رسوبات تراکم پذیر اعماق زمین است. وی عمده خطر برای مناطق فرونشستی را از آن حاشیه مناطق دانست. وی پهنه های فرونشست در یک دوره پنج ساله ۹۵ تا ۱۴۰۰، منجر به فرونشست ۲۰ درصدی در زمین های کشاورزی شده است.وی وسعت پهنه های فرونشست در استان های کشور را در سال ۱۴۰۰ مورد ارزیابی قرار داد که در آن کرمان با بیشترین وسعت بیشینه و کرمانشاه با کمترین وسعت کمینه وسعت پهنه های فرونشست را دارا بود. استان فارس در این تقسیم بندی با ۶۸۵۵.۷۱ کیلومتر مربع، در رده هفتم وسعت پهنه های فرونشست کشور قرار دارد.

وی از افزایش وسعت پهنه های فرونشست در فارس اظهار نگرانی کرد و با توجه به ماهیت دشتهای میان کوهستانی در این استان گفت : در صورت از دست رفتن آبخوان دیگر برگشتی برای مرگ آبخوان ناشی از فرونشست آنها وجود نخواهد داشت و این موضوع برای فارس خطرناک است. وی نسبت مساحت فرونشست به مساحت دشتهای استان را به تفکیک استانها اعلام کرد و اظهار داشت که دشتهای اردبیل، کهگیلویه و بویراحمد، گلستان و البرز در رده اول تا چهارم این تقسیم بندی قرار گرفته اند. بر اساس این تقسیم بندی ۱۹ درصد از دشتهای فارس درگیر فرونشست اند.

معاون مدیر کل بررسی مخاطرات زمین شناسی در ادامه بیان داشت: در همه استان‌های کشور به جز استان گیلان رخداد فرونشست دیده شده است. در برخی استان‌ها مانند کرمان، اصفهان، خراسان رضوی، فارس، قزوین، گلستان، البرز ،تهران، مرکزی، سیستان و بلوچستان وضعیت فرونشست زمین بسیار بحرانی است. عامل اصلی آن نیز برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی و پیرو آن کاهش سطح آبخوان در رسوبات تراکم‌پذیر می‌باشد.

همچنین مصرف آب در بخش کشاورزی باید محدود به منابع آب سطحی قنات‌ها، چشمه‌ها و مقدار مجاز برداشت آب توسط چاه باشد و تهیه نقشه‌های خطر پذیری فرونشست در اولویت برنامه‌ها قرار گیرد که البته تهیه این نقشه‌ها مستلزم شناخت کافی از وضعیت زیر سطحی زمین است که در بسیاری از مناطق کشور این اطلاعات ناکافی و غیر دقیق می‌باشد و نیاز به اطلاعات پایه زیر سطحی است.

وی عامل اصلی رخداد فرونشست را عامل انسان زاد بیان کرد. سخنران چهارم این نشست دکتر علی بیت اللهی رئیس بخش زلزله شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه و مسکن و شهرسازی بود که صحبت‌های خود را در خصوص فرونشست و راهکارهای اصلی کاهش خطرات آن آغاز کرد. وی پنج استان پر جمعیت که ۴۲ درصد از جمعیت کشور را دارند و شامل خراسان رضوی، کرمان، فارس، تهران و اصفهان می باشند برشمرد که بالاترین درصد کسری متوسط سالانه آبخوان را دارند و افزود: افت آبخوان ها با نرخ فرونشست رابطه مستقیم دارند و میتوان پیش بینی هایی انجام داد.

وی سیمایی از فرونشست زمین در ایران ارایه داد و افزود : تقریباً ۱۱ درصد مساحت سرزمینی ایران روی پهنه فرونشستی می‌باشند و استان تهران دارای بیشترین تراکم پهنه‌های فرونشستی بوده و به دنبال آن استان‌های خراسان رضوی، اردبیل و گلستان قرار دارند. استان خراسان رضوی با توجه به مساحت بالای آن تراکم بالای پهنه‌های فرونشستی را نیز داراست و لذا توجه به مخاطره فرونشست زمین در استان خراسان رضوی باید اولویت بالاتری داشته باشد. وسعت زون‌های فرونشستی در استان خراسان به مراتب بالاتر است و بنابراین فرونشست در استان خراسان رضوی بایستی اولویت بالاتری داشته باشد. وی مساحت تقریبی پهنه‌های فرونشستی کشور را ۱۸۵ هزار کیلومتر مربع ذکر که معادل تقریباً ۱۱ درصدی مساحت سرزمینی ایران است. وی شهرهای زیادی را در معرض فرونشست دانست و افزود: زیرساخت‌های مختلفی در حمل و نقل و شریان‌های حیاتی در معرض خطرند. بیت اللهی در ادامه آمار ترسناکی از فرونشست ارایه کرد و افزود :۴۷ درصد از بافت فرسوده شهری و ۲۷ سایت ثبت ملی میراث در معرض خطر فرونشست زمین قرار دارند.تخت جمشید در فارس، نقش جهان و مسجد جامع در اصفهان، چند باغ ایرانی، سلطانیه زنجان، تعدادی از قنوات و چند محدوده از شهر تاریخی یزد از جمله آنهاست.

 علاوه بر آن بر اساس داده‌های موجود برآورد شده که حدود ۱۱ هزار کیلومتر از طول لوله‌های انتقال گاز در تلاقی با پهنه‌های فرونشست قرار دارند. همچنین طول خطوط اصلی نفت واقع در پهنه‌های فرونشستی زمین نیز بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر ، تعداد ۲۴ سایت جمع آوری تفکیک و اندازه‌گیری نفتی، تعداد ۲۲ تلمبه خانه نفت،۱۶ تاسیسات نفتی ، ۱۸ انبار نفتی فعال، ۴ انبار نفتی بزرگ در تهران، اصفهان و هرمزگان در معرض خطر فرونشست هستند.

رئیس بخش زلزله شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه و مسکن و شهرسازی آماری از تعداد شهرهای واقع در پهنه های با خطر بالا فرونشست ارایه کرد که اصفهان با قرار گرفتن ۳۱ شهرش بیشترین و کرمانشاه با قرارگرفتن تنها یک شهر در کمترین تعداد شهر را در این پهنه ها هستند. ۱۲ شهر استان فارس در پهنه های با خطر بالای فرونشست قرار دارد.

  وی در ادامه توضیحات تکمیلی بیشتری در خصوص فرونشست و محاسبات زمان مرگ آبخوان ارایه داد که بسیار جالب بوده که از آن برای تهیه نقشه خطر برای طراحی ها می توان بهره گرفت تا بتوان مشخص کرد در عمر مفید ساختمان ها در سال های آینده در صورت اینکه فرونشست همینطور ادامه یابد، بایستی چه روالی داشت.

وی در انتها به فرونشست های نامتقارن و مباحث تخصصی فرونشست اشاره کرد و ضرورت در نظر گرفتن آنها در بررسی‌های مهندسی را ضروری دانست. وی تاکید کرد: برنامه کاهش خطر فرونشست بایستی شامل کاهش خطر خود فرونشست که همگی مرتبط با برداشتهای آبی است همراه باشد و همچنین بایستی المان های آسیب پذیر را در معرض خطر فرونشست قرار نداد. بیت اللهی عمده کاستی را نبود نقشه خطر فرونشست دانست و افزود این نقشه بایستی گرادیان فرونشست، زون های گسیختگی و نرخ تجمعی را در بازه های زمانی ۵ساله در برگیرد. همچنین پیشنهاد تدوین مقررات ملی فرونشست و چگونگی تدوین آن پرداخت و صحبت خود را اینگونه پایان داد: دیگر زمان شعار و پند و نصیحت مباحث فرونشست پایان رسیده و نیاز است در قالب مقررات ملی فرونشست به صورت آیین نامه، قوانین و ضوابط لازم الاجرا درآید و به همه دستگاه ها ابلاغ شود .